Radio sử dụng sóng vô tuyến để truyền tải âm thanh và thông tin để giao tiếp. Các sóng này được phân loại thành sóng dài hoặc sóng ngắn, tạo ra radio sóng dài và sóng ngắn. Để hiểu rõ hơn sự khác biệt giữa sóng ngắn và sóng dài, bạn đọc cùng tham khảo tiếp bài viết sau của HHN TECH nhé.
1. Sóng dài là gì?
Sóng dài là sóng vô tuyến hoạt động trên tần số từ 30 đến 279kHz, có bước sóng lớn hơn 1000 mét. Loại sóng này chủ yếu được sử dụng để liên lạc qua đường thẳng vì các sóng này có thể vượt qua chướng ngại vật.
Sóng dài đi theo đường viền của Trái đất hoặc truyền đi xa hơn đường chân trời để đến được máy thu mục tiêu. Bước sóng dài có nghĩa là các radio này bao phủ khoảng cách rộng hơn trong một lần truyền duy nhất. Do đó, sóng dài có thể truyền đi vài dặm từ anten phát đến anten thu.
2. Sóng ngắn là gì?
Ngược lại, radio sóng ngắn là công nghệ phát sóng vô tuyến hoạt động trên sóng ngắn và tần số cao hơn trong khoảng từ 3 đến 30 MHz (3.000 đến 30.000 kHz), có bước sóng từ 10 đến 100 mét. Công nghệ này chủ yếu được sử dụng để liên lạc quốc tế với khoảng cách xa hơn.
Không giống như radio sóng dài, radio sóng ngắn dựa trên nguyên lý phản xạ tín hiệu từ tầng điện ly của Trái đất trước khi đến máy thu. Vì tầng điện ly chứa một tỷ lệ lớn các electron tự do nên nó rung động và bức xạ lại các tín hiệu sóng ngắn đến Trái đất ở cùng tần số.
Các chương trình phát sóng radio sóng ngắn có thể truyền đi hàng ngàn dặm từ điểm phát sóng đến anten thu nhờ hiệu ứng bức xạ tầng điện ly. Điều này làm cho các chương trình phát sóng radio sóng ngắn trở nên lý tưởng cho:
- Liên lạc quốc tế
- Truyền thông di động
- Liên lạc trên biển
- Amateur radio
3. Sự khác biệt giữa sóng ngắn và sóng dài
Sự khác biệt giữa sóng ngắn và sóng dài nằm ở dải tần số của các sóng này trong phổ điện từ. Trong khi sóng ngắn có tần số cao hơn trong khoảng từ 3.000 đến 30.000 kHz, sóng dài có tần số thấp hơn, dưới 300 kHz.
Cách tốt nhất để phân biệt giữa sóng ngắn và sóng dài là xem xét mối quan hệ giữa tần số và bước sóng của sóng.
Theo UCAR Center for Science Education, tần số và bước sóng tỉ lệ nghịch với nhau. Do đó, sóng ngắn có bước sóng ngắn và tần số cao hơn, trong khi sóng dài có bước sóng dài hơn và tần số thấp hơn.
Về phạm vi phủ sóng giữa sóng ngắn và sóng dài, theo Đại học Northwestern, bước sóng của sóng là khoảng cách giữa hai đỉnh sóng liên tiếp. Do đó, sóng dài có khoảng cách giữa các đỉnh sóng dài hơn, trong khi sóng ngắn có khoảng cách giữa các đỉnh sóng ngắn hơn, như trong hình dưới đây:
Khoảng cách giữa hai đỉnh sóng liên tiếp càng dài thì phạm vi bao phủ càng lớn và có thể truyền đi càng xa trong một lần truyền. Điều này giải thích tại sao các chương trình phát thanh sóng dài có thể bao phủ khoảng cách xa hơn trong một lần truyền.
Tuy nhiên, sóng dài không phù hợp để liên lạc quốc tế vì loại sóng này chỉ có thể truyền theo đường thẳng. Do đó, sóng dài phải vượt qua các chướng ngại vật như tòa nhà cao tầng hoặc đồi núi, tiêu thụ nhiều điện năng. Radio sóng ngắn là lựa chọn tốt hơn cho liên lạc quốc tế vì sóng này phản xạ từ tầng điện ly của Trái đất trước khi đến được máy thu.
Dưới đây là bảng so sánh sự khác biệt giữa sóng ngắn và sóng dài:
| Tiêu chí | Sóng dài | Sóng ngắn |
| Loại tín hiệu | Điều chỉnh tín hiệu sóng dài | Điều chỉnh tín hiệu sóng ngắn |
| Mục đích | Nhận tín hiệu hàng ngày | Liên lạc từ xa |
| Cách tín hiệu được truyền | Theo một đường thẳng | Phản xạ từ tầng điện ly |
| Ứng dụng | Đài phát thanh cộng đồng | Các đài phát thanh sóng ngắn |
Mức độ phổ biến | Khá phổ biến | Khá phổ biến |
4. Cách thức hoạt động của sóng dài và sóng ngắn
Sóng dài và sóng ngắn hoạt động dựa trên các nguyên tắc dưới đây:
Truyền: Máy phát ở một đầu điều chế hoặc mã hóa thông điệp bằng cách thay đổi tần số hoặc biên độ của sóng, tương tự như những gì xảy ra trong mã Morse.
Nhận: Máy thu ở đầu kia nhận và giải mã thông điệp thành dạng mong muốn như hình ảnh, dữ liệu hoặc âm thanh. Để quá trình giải mã diễn ra, máy thu phải được điều chỉnh ở cùng tần số với máy phát.
Mặc dù hoạt động theo các nguyên tắc cơ bản nêu trên, nhưng sóng ngắn và sóng dài truyền tín hiệu theo cách khác nhau.
Sóng dài truyền theo đường thẳng, có nguy cơ va vào chướng ngại vật và mất động lượng. Mặc dù vậy, các sóng này có thể vượt qua các chướng ngại vật để đến được máy thu.
Mặt khác, sóng ngắn truyền tín hiệu bằng cách bức xạ lại từ tầng điện ly. Máy phát hướng sóng ngắn theo một góc hướng về tầng điện ly để bức xạ lại. Khi sóng ngắn chạm vào tầng điện ly, sóng sẽ được bức xạ lại về phía máy thu, vượt qua chướng ngại vật. Do đó, sóng ngắn bao phủ khoảng cách xa hơn, khiến sóng ngắn trở nên lý tưởng cho liên lạc tầm xa và quốc tế.
Như vậy bài viết trên đây HHN TECH vừa chia sẻ cho bạn một số thông tin để hiểu rõ hơn sự khác biệt giữa sóng ngắn và sóng dài. Hy vọng rằng bài viết trên đây đã chia sẻ cho bạn các thông tin hữu ích!
